Zacznijmy od początku…

Co to jest edukacja domowa?

📚 Edukacja domowa (często nazywana homeschoolingu) oznacza realizowanie obowiązku szkolnego (lub obowiązku nauki) przez dziecko poza szkołą, w domu lub w innym miejscu wskazanym przez opiekunów.  

ℹ️ W polskim prawie edukacja domowa jest traktowana jako alternatywa dla tradycyjnej formy uczęszczania do szkoły, ale z zachowaniem obowiązku edukacyjnego, monitoringu i wymagań dotyczących efektów nauczania. 

⚖️ Podstawy prawne w Polsce

📜 Ustawa Prawo oświatowe – art. 37

Najważniejszym aktem regulującym edukację domową w Polsce jest Ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. W szczególności art. 37 dotyczy możliwości spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą (czyli edukacji domowej).  

Art. 37 przewiduje, że:

👨‍👩‍👧  rodzice/opiekunowie prawni dziecka mogą zwrócić się do dyrektora szkoły, do której dziecko jest zapisane, z prośbą o zgodę na edukację domową.  

🏫 dyrektor szkoły może wyrazić zgodę i wskazać etap edukacyjny (I, II lub III etap).  

✅ edukacja domowa jest równorzędną formą spełniania obowiązku szkolnego, o ile warunki przewidziane prawem są spełnione.  

🏛️ Rozporządzenia i akty wykonawcze

Obok ustawy do edukacji domowej stosuje się różne rozporządzenia ministra edukacji, które określają szczegółowe zasady oceniania, klasyfikowania, egzaminów itp. Poniżej najważniejsze:

📑 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy – zawiera m.in. regulacje dotyczące uczniów realizujących obowiązek szkolny poza szkołą (edukacja domowa).  

🖌️ Zgodnie z § 15 ust. 4 tego rozporządzenia, uczeń w edukacji domowej nie ma obowiązku przystępowania do egzaminów klasyfikacyjnych z zajęć takich jak plastyka, muzyka, technika czy wychowanie fizyczne oraz dodatkowych zajęć edukacyjnych.  

🌟 W rozporządzeniu stwierdza się też, że jeżeli uczeń realizujący obowiązek poza szkołą uzyska średnią rocznych ocen co najmniej 4,75 z obowiązkowych zajęć edukacyjnych, może być promowany z wyróżnieniem.  

🎓 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2019 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków – nie przewiduje odrębnych wzorów świadectw dla uczniów w edukacji domowej; świadectwo otrzymane przez ucznia domowego ma taką samą moc jak świadectwo z systemu szkolnego.  

⚙️ Również inne przepisy wykonawcze i regulacje (np. w zakresie organizacji egzaminów, procedur administracyjnych) mogą mieć zastosowanie — w szczególności dotyczące klasyfikacji, promocji i egzaminów.  

🔄Projekty zmian i nowe regulacje

W ostatnich miesiącach pojawiły się propozycje regulacyjne, które mogą wpłynąć znacząco na edukację domową:

💰 Ministerstwo Edukacji planuje ograniczenie finansowania dla szkół wspierających edukację domową — nowy projekt zakłada, że szkoła otrzyma pełną dotację (0,8 w systemie finansowania oświaty) tylko dla maksymalnie 96 uczniów w edukacji domowej, zamiast dotychczasowego limitu 200.  

📉 Zmiany te mają wejść w życie od 1 września 2026 r.  

MEN w komunikatach stwierdza, że sposób naliczania środków będzie uwzględniał rzeczywisty poziom edukacji domowej, co część środowisk interpretowała jako kroczące ograniczanie możliwości edukacji domowej.  

Te projekty są obecnie na etapie planowania i nie wszystkie zostały jeszcze przyjęte, więc ich ostateczny kształt i obowiązywanie pozostaje do potwierdzenia.

🏫 Procedura uzyskania zgody i formalności

Poniżej typowe kroki, które muszą zostać podjęte, jeśli rodzice chcą, by dziecko uczyło się w trybie domowym:

✍️ 1. Złożenie wniosku do dyrektora szkoły

Rodzice/opiekunowie składają pisemny wniosek do dyrektora szkoły, w której dziecko jest uczniem lub do której byłoby przypisane, z prośbą o zgodę na edukację domową. Wniosek musi zawierać określenie etapu edukacyjnego, dla którego wniosek jest składany.  

✅ 2. Decyzja dyrektora szkoły

Dyrektor może wyrazić zgodę i wskazać zakres nauczania (część podstawy programowej) do realizacji w ciągu roku szkolnego. Po uzyskaniu zgody, dyrektor i rodzice muszą wspólnie ustalić zakres materiału (część podstawy programowej) do zrealizowania w danym roku szkolnym.  

🏠 3. Realizacja nauki domowej

Rodzice (lub inne wyznaczone osoby) prowadzą naukę zgodnie z ustalonym zakresem. Nie wymaga się od nich specjalnych kwalifikacji nauczycielskich ani ukończenia szkoleń pedagogicznych.  

📝 4. Egzaminy i oceny klasyfikacyjne

• Co roku uczeń musi przystąpić do egzaminów klasyfikacyjnych z zakresu części podstawy programowej ustalonej z dyrektorem szkoły.  

• Zajęcia takie jak plastyka, muzyka, technika, wychowanie fizyczne i zajęcia dodatkowe nie podlegają klasyfikacji w trybie edukacji domowej (czyli nie trzeba do nich egzaminować).  

🎓 5. Świadectwo wydane po realizacji edukacji domowej ma taką samą rangę jak świadectwo ze szkoły stacjonarnej.  

🔍 6. Kontrola i nadzór

Kuratoria oświaty i szkoły mają prawo kontrolować przebieg edukacji domowej, weryfikować realizację materiału i postępy ucznia.  Co więcej – robią to. Szkoły świadczące naukę w ramach edukacji domowej muszą raportować co miesiąc.

🌟 Zalety i wyzwania edukacji domowej

✅ Zalety

• 🕐 Elastyczność – rodzice mogą dostosowywać tempo i styl nauki do indywidualnych potrzeb dziecka.  

• 🎯 Indywidualne podejście – większa możliwość skupienia się na mocnych stronach, zainteresowaniach i stylach uczenia się dziecka.  

• 👨‍👩‍👧 Rodzinna edukacja i czas spędzony razem – edukacja domowa pozwala na większą integrację rodziny.  

• ⏱️ Brak sztywnych ram czasowych – nie musisz trzymać się 45-minutowych lekcji czy sztywnego harmonogramu.  

⚠️ Wyzwania

• ⏳ Odpowiedzialność rodziców / opiekunów – wymagane jest dużego zaangażowania, przygotowania materiałów, planowania i monitorowania postępów.  

• 🏫 Niewystarczające wsparcie – w niektórych regionach szkoły mogą być mniej przychylne edukacji domowej, co utrudnia współpracę z dyrektorem czy organizację egzaminów.  

• 💸 Koszty dodatkowe – choć sam tryb edukacji domowej nie kosztuje, rodzina może ponosić koszty materiałów, pomocy naukowych, kursów uzupełniających etc.

• 🏦 Ograniczenia finansowe i zasobowe – planowane zmiany w finansowaniu mogą zmniejszyć wsparcie dla szkół przyjmujących dzieci edukowane domowo.  

• 👫 Aspekt społeczny i integracja – zapewnienie kontaktów rówieśniczych, zajęć poza domem, integracji z grupą może wymagać dodatkowego wysiłku.

🔮 Stan obecny i perspektywy na 2025/2026

📊 Edukacja domowa w Polsce staje się coraz częściej wybieraną formą edukacji. Nie jest już rozwiązaniem marginalnym – wiele rodzin decyduje się na ten tryb, co wymusza dyskusje o nowych regulacjach i wsparciu systemowym.  

Najważniejsze trendy i zmiany:

• 📉 Prace nad zmianą ustawy Prawo oświatowe, która od 1 września 2026 ma wprowadzić nowe limity finansowania edukacji domowej (96 uczniów zamiast 200)  

• 🗣️ Debaty społeczne o tym, czy edukacja domowa powinna być dalej wspierana i w jakim stopniu regulowana, zwłaszcza w kontekście równości dostępu, jakości edukacji, kontroli i nadzoru.  

• ⚠️ Niektóre organizacje i środowiska edukacyjne monitorują nowe projekty, wyrażając obawy, że zmiany mogą ograniczyć prawa rodziców do wyboru formy edukacji.  

✍️ Autor tekstu: Mateusz Gwóźdź.

ℹ️ Jeśli uważasz, że to co robimy ma sens, to możesz wspierać codzienne działania Fundacja Twoje VETO na kilka sposobów – szczegóły w menu WSPARCIE.