Ułaskawienie – akt łaski czy przeżytek Przyjrzyjmy się temu od podstaw…

PODZIEL SIĘ INFORMACJĄ

Krótka historia prawa łaski.
Prawo łaski sięga starożytności, a w średniowieczu stało się prerogatywą monarchów – aktu miłosierdzia wobec skazanych. W Polsce instytucję ułaskawienia z gruntownym uregulowaniem wprowadzono w Konstytucji marcowej z 1921 roku. Dzisiaj – na mocy art. 139 Konstytucji RP – prawo to przysługuje wyłącznie Prezydentowi (z wyłączeniem osób skazanych przez Trybunał Stanu). To mechanizm wyjątkowy – o pełni lub częściowym darowaniu kary, bez obowiązku podawania uzasadnienia przez Prezydenta.

Ciekawostka: prawo łaski było i jest powszechne w Europie – na przykład we Francji prezydent używa tego prawa od czasów Napoleona, często bez specjalnego uzasadnienia.

Ułaskawienia Andrzeja Dudy – fakty i liczby:
Andrzej Duda pełni urząd od 6 sierpnia 2015 roku.
Do 15 lipca 2025 roku wydał 146 aktów łaski i 970 odmów. Około 74 decyzje zapadły „z urzędu” (tak zwany tryb II).
Najintensywniej korzystał z prawa łaski w pierwszej kadencji (średnio po około 15 rocznie), w drugiej liczba aktów znacznie spadła.

Do najbardziej dyskusyjnych przypadków należą:
Listopad 2015 – ułaskawienie Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika (oraz innych funkcjonariuszy CBA) jeszcze przed zapadnięciem prawomocnego wyroku. Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, Trybunał Konstytucyjny potwierdził, że akt był zgodny z Konstytucją.
Czerwiec 2020 – ułaskawienie Jana Śpiewaka za zniesławienie prawniczki związanej z byłym ministrem sprawiedliwości.
Marzec 2020 – darowanie zakazu zbliżania się sprawcy przemocy seksualnej – decyzja podjęta po opinii pokrzywdzonej, ale wzbudziła emocje i kontrowersje medialne .
11 lipca 2025 – częściowe ułaskawienie Roberta Bąkiewicza, skazanego prawomocnie za naruszenie nietykalności cielesnej „Babci Kasi” – darowano tylko część kary ograniczenia wolności.

Kontrowersje – argumenty za i przeciw.

Argumenty „za” ułaskawieniami:
Narzędzie zmiękczania surowych wyroków, gdy wyczerpano resztę kary lub istnieją nowe okoliczności (np. dobra opinia po odbyciu części kary) – szczególnie w trybie II, gdy decyzja zapada z urzędu.
Prawo jednostronne, z założenia pomocowe – oszczędza nadmiernej represji, daje drugą szansę.

Argumenty „przeciw”:
Ułaskawienia przed prawomocnym wyrokiem – kontrowersyjne z prawomocnej perspektywy, mogły naruszać zasadę niezależności sądownictwa.
Brak obowiązku uzasadniania decyzji budzi zarzuty arbitralności i wpływu politycznego – pytania o transparentność i równość wobec prawa.
Głośne przypadki (przemoc seksualna, sprawcy stadnych incydentów) wywołały sprzeciw opinii publicznej i części środowisk prawników.

Podsumowanie.
Prezydent Andrzej Duda korzystał z prawa łaski znacznie rzadziej niż jego poprzednicy – Kwaśniewski (około 4 300 ułaskawień), Wałęsa (około 3 450), Komorowski (360) czy Kaczyński (201). Jednak to właśnie jego decyzje – zwłaszcza pierwsze ułaskawienia polityków przed prawomocnością i najnowsze przypadki – wzbudzają największy rezonans.